یادگیری مسئله محور

یادگیری مسئله محور: تاریخچه و مفاهیم

یادگیری مسئله ‌محور  (PBL) یکی از روش‌های نوین و اثربخش در حوزه آموزش محسوب می‌شود که هدف این روش آموزشی  ارتقا ء و تقویت مهارت‌های عملی و تفکر انتقادی دانش‌آموزان است. این رویکرد آموزشی، به جای تأکید صرف بر  شیوه آموزش مستقیم و تئوری، دانش‌آموزان را به بررسی واقعیت‌ها و پاسخ‌گویی به پرسش‌های واقعی تشویق می‌کند. بهره‌گیری ازروش یادگیری مسئله محور (PBL) به معلمان اجازه می‌دهد تا در دانش‌آموزان یادگیری عمیق‌تر ی را ایجاد  کنند. وهمچنین آنان در فرآیند یادگیری از استقلال و آزادی عملی بیشتری برخوردار باشند. قصد داریم در این مقاله به بررسی تاریخچه و مفاهیم روش یادگیری مسئله  محور (PBL)  بپردازیم.

 تاریخچه  یادگیری مسئله محور:

پیدایش و ابداع روش آموزشی یادگیری مسئله محور (PBL) به دهه 60 میلادی باز می‌گردد. این رویکرد آموزشی برای اولین بار در دانشکده پزشکی انشگاه مک مستر کانادا به اجرا در آمد. هدف اصلی این رویکرد آموزشی فاصله گرفتن از شیوه‌های حافظه پروری و سوق دانشجویان پزشکی به سمت حل مسائل بالینی به وسیله  جست وجو راه حل‌های منطقی  و خلاقانه بود.

پروفسور باروز، طراح اصلی این روش، معتقد بود که آموزش مبتنی بر حل مسئله می‌تواند دانشجویان را به شکلی مؤثرتری برای مواجهه با محیط‌های واقعی آماده کند. او همچنین اعتقاد داشت که کارکردن بر روی مشکلات واقعی، توانایی تحلیل و تفکر انتقادی دانشجویان را افزایش داده و از آن‌ها یادگیرندگانی مستقل می‌سازد. این رویکرد آموزشی به‌سرعت از حوزه پزشکی فراتر رفت و وارد رشته‌هایی مانند علوم‌انسانی، مهندسی،  اقتصاد و حتی مدارس ابتدایی شد.

برای  آشنایی با نقش  هر کدام  بازیگران   این عرصه  به لینک نقش معلم و دانش آموز مراجعه نمایید.

امروزه یادگیری مسئله‌محور (PBL) به‌عنوان یکی از روش‌های نوین آموزشی در سطح بین‌المللی شناخته می‌شود. بسیاری از مدارس و دانشگاه‌ها به دلیل نتایج مثبت این روش، به‌ویژه در زمینه تقویت درک عمیق‌تر محتوا و توسعه مهارت‌های گروهی و ارتباطی دانش‌آموزان، آن را در برنامه‌های خود گنجانده‌اند. پژوهش‌های اخیر نیز تأیید کرده‌اند که این نوع یادگیری نه‌تنها بر شناخت و فهم مطالب تأثیر می‌گذارد، بلکه توانمندی‌های اجتماعی فراگیران را نیز ارتقا می‌دهد.

مفاهیم و مبانی یادگیری مسئله محور:

 جهت اجرای اثر گذار و موفقیت آمیز هر روش آموزشی نیازمند آشنایی با  مفاهیم و اصول آن داریم تا بتوانیم نقشه راه منطقی‌تر و کارآمدتری را طراحی نماییم. در ذیل به  اصول یادگیری مسئله محور اشاره می‌کنیم.

۱. تمرکز بر مسئله: 

مسائل انتخاب‌شده باید مرتبط با دنیای واقعی، چالش‌برانگیز و انگیزه‌بخش برای دانش‌آموزان باشند. برای مثال، معلمان می‌توانند مشکلات زیست‌محیطی محلی یا چالش‌های اجتماعی را به‌عنوان محور یادگیری قرار دهند.

۲. محوریت دانش‌آموز: 

در روش یادگیری مسئله محور، دانش  آموزان نقش اصلی را ایفا می‌کنند.. آنها باید فرصت داشته باشند که خودشان اطلاعات را جمع‌آوری، تحلیل و راه‌حل‌های منطبق با مسئله  را پیشنهاد دهند. این روش آموزش  به فرد محوری و توسعه استقلال دانش‌آموزان  کمک می‌کند.

۳.معلم به عنوان تسهیل گر: 

معلمان در  روش یادگیری مسئله محور (PBL) دیگر تنها ارائه‌دهنده دانش نیستند؛ بلکه به‌عنوان تسهیل گر فعالیت می‌کنند. نقش آن‌ها هدایت دانش‌آموزان به سمت یافتن منابع صحیح و کمک به تحلیل بهتر مسائل است.

۴. یادگیری مبتنی بر تجربه: 

این اصل نشان می‌دهد که بهترین نوع یادگیری زمانی اتفاق می‌افتد که دانش‌آموزان درگیر مسائل واقعی شوند و از تجربیات خود برای کشف پاسخ‌ها استفاده کنند.

برای آشنایی بیشتر با روش یادگیری مسئله محور (PBL) به لینک مزایا  و چالش‌ها مراجعه نمایید.

۵. کار گروهی: 

همکاری و تعامل بخش مهمی از  روش  یادگیری  مسئله محور (PBL) است. دانش‌آموزان باید مهارت‌هایشان در  کارگروهی  را ا تقویت  کنند و  برحسب موقعیت پذیرا  یا نقاد  دیدگاه‌ها و نظرات هم گروهی‌ها و دوستان  خود باشند.

برای آشنایی با شیوه اجرای روش یادگیری مسئله محور  به لینک  از ایده تا اجرا مراجعه نمایید.

جمع بندی:

یادگیری مسئله‌محور (PBL) یکی از روش‌های  کاربردی  و جذاب در آموزش است که به جای انتقال دانش تئوری، دانش‌آموزان را به یادگیری عملی وادار می‌کند. پشتوانه  تاریخی و علمی  این  روش آموزشی دانشگاه مک‌مستر تا امروز نشان‌دهنده کارایی و تأثیرگذاری آن است. برای موفقیت در این روش، معلمان باید با صبر، انعطاف و خلاقیت زیاد عمل کنند. اکنون زمان آن رسیده که روش یادگیری مسئله محور (PBL)  به یکی از ارکان اصلی آموزش در مدارس و دانشگاه‌ها تبدیل شود.

کلید واژگان: یادگیری مسئله محور (PBL)، روش آموزش، آموزش مبتنی بر حل مسئله، رویکرد آموزشی

منابع:

• Barrows, H. S., & Tamblyn, R. M. (1980). Problem-Based Learning: An Approach to Medical Education. Springer.
• Barrows, H. S., & Tamblyn, R. M. (1980). Problem-Based Learning: An Approach to Medical Education. Springer.
• Hung, W., Jonassen, D. H., & Liu, R. (2008). Problem-based learning. Handbook of Research on Educational Communications and Technology, 3, 485-506.
• Schmidt, H. G., Rotgans, J. I., & Yew, E. H. (2011). The process of problem-based learning: what works and why. Medical Education, 45(8), 792-806.
• Strobel, J., & Van Barneveld, A. (2009). When is PBL more effective? A meta-synthesis of meta-analyses comparing PBL to conventional classrooms. Interdisciplinary Journal of Problem-based Learning, 3(1), 44-58.
• Recent advancements in problem-based learning methodologies (2023). Retrieved from [Frontiers in Education]  (https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/feduc.2023.1199738/full).
• Hung, W., Jonassen, D. H., & Liu, R. (2008). Problem-based learning. Handbook of Research on Educational Communications and Technology, 3, 485-506.
• Schmidt, H. G., Rotgans, J. I., & Yew, E. H. (2011). The process of problem-based learning: what works and why. Medical Education, 45(8), 792-806.
• Strobel, J., & Van Barneveld, A. (2009). When is PBL more effective? A meta-synthesis of meta-analyses comparing PBL to conventional classrooms. Interdisciplinary Journal of Problem-based Learning, 3(1), 44-58.
• Recent advancements in problem-based learning methodologies (2023). Retrieved from [Frontiers in Education]  (https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/feduc.2023.1199738/full).